اشتباهات رایج در ابتدای مسیر داستان‌نویسی (۶)

قصد داریم در زمستان امسال، کارگاه آموزش داستان‌نویسی را برگزار کنیم. در این فاصله در نظر داریم که مقدمات و مبانی داستان را در اختیار شما عزیزان بگذاریم. به همین مناسبت، در روزهای پیش رو، سلسله مقالاتی در باب اشتباهات رایج در ابتدای مسیر داستان‌نویسی را منتشر خواهیم کرد. به موازات آن، تمرین‌هایی برای شروع داستان‌نویسی ارائه می‌کنیم تا آموزش‌ها، جنبه عملی هم داشته باشد. قسمت‌های قبلی این سلسله مقالات را در زیر بخوانید:

قسمت اول، قسمت دوم، قسمت سوم، قسمت چهارم، قسمت پنجم

سرخوردگی و افسردگی به محض مشاهده اولین موانع

ذهنیت بسیاری از نویسنده‌های نوقلم چنین است: دوست دارم هر چه می‌نویسم چاپ شود. تازه بهترین ناشر هم باید آن را چاپ کند!

برخی دیگر به این مقدار راضی نمی‌شوند، و چنین خیال‌پردازی می‌کنند:

دوست دارم اولین داستانم را همه بخرند، بخوانند و بپسندند. با همین داستان، راه صد ساله را یک شبه طی کنم، و به اوج محبوبیت برسم!

بسیاری از ما توقع داریم به همه هدف‌های خود برسیم؛ آن هم سریع و ساده. گسترش روزافزون تکنولوژی، مخصوصاً شبکه‌های اجتماعی، به این شتاب‌زدگی‌ دامن زده، و ما را راحت‌طلب و بی‌تاب بار آورده است؛ غافل از آن که موفقیت، همچنان در گرو سخت‌کوشی است. تمام هنرجوها، حتی مستعدها، قبل از آموختن تکنیک‌ها، باید ماندن و ادامه دادن را بیاموزند.

نویسندگی فراز و فرود دارد. فقط به کسانی روی خوش نشان می‌دهد که با سماجت دنبال آن را بگیرند. گفته‌اند که ده سال طول می‌کشد تا یک شبه ره صد ساله را طی کنید.

به همین مناسبت، اگر کارنامه‌ی بزرگان را -به جز موارد استثنایی- مرور کنیم، متوجه می‌شویم که آنها پس از عمری خوردن دود چراغ، اسم و رسمی یافته‌اند. حتی بسیاری از آنها، زمان خودشان کامیاب نشدند؛ مثلا ناشران آنها را پس زدند، یا خوانندگان از کنار داستان‌های‌شان سرسری گذشتند، و یا منتقدان آنها را به ریشخند گرفتند.

برای مثال، هِرمان مِلویل، خالق رمان «موبی دیک» سی سال پس از مرگ، در میان منتقدان و دوستداران ادبیات شناخته شد.

رمان «فیل در تاریکی» نوشته قاسم هاشمی نژاد، سال ۱۳۵۸ و فقط یک بار چاپ شد؛ اما در هیاهوی آن سالها بخت دیده شدن را نیافت. بسیاری از منتقدان، این رمان را بهترین رُمان پلیسی ایران می‌دانند. با این حال، در سال ۱۳۹۷ انتشارات هرمس آن را برای بار دوم منتشر کرد؛ زمانی که دو سال از مرگ نویسنده گذشته بود.

حمیدرضا مَنایی برای نوشتن رمان سه‌‍گانه «برج سکوت» هفت سال از جوانی خود را گرو گذاشت. پس از نوشتن رمان نیز، یک سال و نیم به این در و آن در زد؛ اما هیچ ناشری زیر بار چاپ آن نرفت؛ طوری که نویسنده به سرش زد رمان خود را آتش بزند؛ اثری که به گفته بسیاری، از نقاط عطف رمان‌نویسی در ایران است.

از نمونه‌های موفق هم می‌توان به این موارد اشاره کرد:

ارنست همینگوی، پس از سال‌ها سفر، روزنامه‌نگاری و داستان‌نویسی، با رمان «پیرمرد و دریا» جایزه نوبل را بُرد. او این رمان را قبل از سپردن به ناشر ۲۰۰ بار بازخوانی کرد.

«روبرت ام. پیرسیگ در چاپ اولین رمان خود با صد و بیست و یک مخالفت مواجه شد. یک بار دیگر هم آن را امتحان کرد و این بار کارش [کتاب ذِن و هنر نگه‌داری موتورسیکلت] مورد قبول قرار گرفت… . [این کتاب] بیش از سه میلیون نسخه به فروش رفت.» (منبع: اگر می‌توانید حرف بزنید، پس حتما می‌توانید بنویسید، ص ۱۴، نوشته ژول سالزمن.)

در مقابل نویسنده‌ای مثل حسینقلی مستعان، داستان‌هایش در پاورقی روزنامه‌ها و در صد هزار نسخه در سراسر ایران منتشر می‌شد. این استقبال چشم‌گیر باعث شد تا وی خوش‌گمان شود که مردم صد سال بعد هم داستان‌هایش را می‌خوانند؛ اما امروزه کمتر کسی مستعان را می‌شناسد؛ چه رسد به این که داستان‌هایش را خوانده و پسندیده باشد.

موارد یادشده، به این معنی نیست که برای نوشتن اولین داستان‌، به خود سخت بگیرید یا چند سال وقت صرف کنید. فقط یادآور آن است که باید واقع‌بین باشید؛ از قدیم هم گفته‌اند: «علاج واقعه قبل از وقوع باید کرد.».

در غیر این صورت، غوطه خوردن در خیال‌پردازی‌های دور و دراز، محتمل است شما را چنان مسحور کند که یکسره از واقعیات غافل شوید. آنگاه به محض مشاهده موانع، با سرخوردگی از خیر نوشتن بگذرید.

فراموش نباید کرد که در اکثر موارد، موفقیت پس از شکست‌های متعدد حاصل می‌شود. به عبارتی «افراد موفق بیش از افراد ناموفق شکست می‌خورند.». تفاوت آنها در این است که از هر شکست درس می‌گیرند و با بازسازی انگیره خود، از نو تلاش می‌کنند. تا دنیا برقرار است، درهای موفقیت به روی این افراد، گشوده خواهد بود.

بنابراین، تا می‌توانید به قصد لذت بردن بنویسید. همچنین، با مطالعه و تمرین مستمر، مهارت خود را به مرور بیشتر کنید. در گام بعد، مراقب اشتیاق و انگیزه‌تان باشید تا در مسیر دست یافتن به اهداف، از لحظات دشوار به سلامت بگذرید.